Well en andere dubbele plaatsnamen rond de Duitse plaats Hameln aan de Weser en in een deel van Limburg langs de Maas.

Johannes Alphonsus Huisman *Wijk bij Duurstede 30-04-1919 †Zeist 07-04-2003.

Deze taalgeleerde was ook wel bekend als prof. dr. J. H. Huisman. Hij was gespecialiseerd in Germanistiek. Vanaf 1953 was hij hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht alwaar hij in 1982 eervol ontslag kreeg.

Professor Huisman heeft ook onderzoek gedaan naar de herkomst van plaatsnamen. Met name in onze regio stootte hij daarbij op een bijzondere ontstaansmogelijkheid. Hij somt een opmerkelijke reeks van Noordlimburgse plaatsnamen langs de Maas op, die in het Wesergebied rondom Hameln voorkomen.

Onderstaande afbeeldingen gaan over de gelijkenis van Nederlandse en Duitse namen in de Grensstreek. 

Opvallend is dat verschillende dubbele dorpsnamen ook in de Betuwe voorkomen. 
En net over de Duitse grens kennen we; Broekhuysen, Bruckhausen (3x), Leuth. Mogelijk houdt de naam Weeze verband met de rivier Weser die door Hameln loopt en zou Emmerich naar Emmer, een zijrivier van de Weser, genoemd kunnen zijn. 
Huisman zal deze dubbele benaming zeker teruggevonden hebben, maar hij memoreert het niet. Mogelijk zit het nog ergens in de archieven verstopt die in Utrecht liggen.
Overigens ligt in het centrum van Hameln de Wellhausersrasse. Deze straat is genoemd naar de bijbelgeleerde (1844-1918) Wellhausen die in Hameln geboren is. Hoewel het lijkt dat zijn naam is afgeleid van Well is hiervoor (nog) geen bewijs gevonden. 

Voorgeschiedenis van het Saksisch gebied
De voortdurende geschillen tussen de christelijke Franken en heidense Saksen, die zich niet lieten kerstenen, vormden uiteindelijk de aanleiding voor de grote Saksische-oorlogen van 772 tot 804 ten tijde van Karel de Grote. In 780 vaardigde Karel de Grote het decreet ‘Capitulatio de partibus Saxoniae’ uit, waarin stond dat de heidense Saksen zich op straffe des doods moesten bekeren tot het christendom. In 782 ontstond er een grote veldslag. De Saksen haalden bij de Slag van Süntel, gebied boven Hameln, een overwinning op de Franken. Maar nog in het zelfde jaar werden ze verslagen en dit leidde tot het ‘Bloedbad van Verden’. Het hele woongebied van de Saksen werd met zwaar militair geweld veroverd. De plaatselijke bevolking werd met wreedheid onderworpen om zich te bekeren tot de leer van de Rooms-Katholieke kerk.  De legende wil dat daarbij  4500 Saksische edellieden en militairen op bevel van Karel de Grote zijn onthoofd.

Deportaties
Historisch bewijs ontbreekt echter; er is nooit een massagraf teruggevonden. Duitse historici denken dat er een administratieve fout gemaakt is, waarbij delocabat (=verplaatst) en decollabat (=onthoofd) verwisseld zijn, wat zou betekenen dat deze mensen gedeporteerd zijn. Indertijd was dit een gangbare strategie om voorgoed van grote groepen tegenstanders af te komen en de angel uit het conflict te halen. De Duitse historicus Matthias Becher, hoogleraar in onderzoek van de vroege middeleeuwen, is van mening dat er mogelijk wel enkele mensen onthoofd zullen zijn maar velen gedeporteerd.
De gedeporteerde groep is onder begeleiding van de Franken tot over de Rijn gebracht, waar zij zich langs de Maas gevestigd hebben tot aan het Peelgebied. Dit was toentertijd een natuurlijke barrière omdat het een ontoegankelijk gebied was.

In 792 kwam het alsnog tot een grote opstand als reactie op gedwongen rekruteringen (leveren van militairen) voor de oorlogen van Karel de Grote. Hij reageerde met gedwongen deportaties en deze groep is richting het zuiden van Duitsland getrokken. De ballingschapsplaatsen van de Saksen zijn nog steeds te herkennen aan o.a. twee plaatsnamen Sachsenhausen. Een ligt nabij Waldeck en de andere bij Frankfurt am Main.
Voorheen had hij al een keer 10.000 ? jonge mannen uit Oost-Holstein (Schlewig-Holstein) gevangen genomen bij een van de Saksische oorlogen en gedeporteerd naar Neustrië (Noord-Frankrijk).

Samenvattend
Het lijdt geen twijfel dat zoveel dubbele dorpsnamen, 32 in getal, in twee dezelfde regio’s alleen maar kunnen ontstaan door een of andere volksverhuizing.
Er is weliswaar geen oorkonde teruggevonden, maar het meest aannemelijke is dat de dubbele dorpsnamen in onze regio en de Betuwe ontstaan zijn door deportatie van de 4500 Saksische edellieden / militairen uit de regio Hameln in het jaar 782.

Bekijk HIER het PDF uit 1965 "Migration Zweier Namenfelder" (Migratie van twee naamvelden)