De Grote Waaij - Waey - Waai - Wei - Wèj

De eerste vermelding van de Grote Waaij (Wei) staat in een akte in het jaar 1500 met als nieuwe eigenaar Peter van Beeringen, die de Hoff koopt van de kasteelheer Otto van den Bijlandt en Joffer Lisbet Schenk, Heere en Vrouwe tot Well.

Daarna was in 1599 Willem van Oeijen (Ooijen) eigenaar. Van Oeyen was van een regentenfamilie in Venlo. De naam duikt er begin 1500 op in de akten. Hij was er rentmeester in 1574 en peijburgemeester in 1579 en 1586. Hij overleed in 1613 in Venlo.

De bewoners: Na de Franse tijd werd de hoeve aangekocht door Leonardus Peters * Wanssum 09-12-1769 †Well 10-01-1806. Gehuwd te Horst 30-05-1796 met Maria Petronella Switten *Grubbenvorst 15-11-1759 †Well 15-03-1843.
Dit echtpaar had twee kinderen, waarvan zoon Gerard de Grote Waaij overnam.
Petronella Antonia Peters *Well 13-06-1798 †09-01-1880. Zij erfde de Gulickshof in 't Elsteren.
Gerardus Jacobus Peters *Well 12-04-1800 †Well 26-12-1868.

Dieven in de nacht.
De Grote Waaij was een landhoeve, bierbrouwerij, jeneverstokerij en herberg met logement. In de eerste jaren van de Franse tijd werd van het logement vooral gebruik gemaakt door voerlieden, die hier een halteplaats hadden. Op zekere avond, rond het jaar 1800, werd de dienstbode bestolen door een aantal dieven, die in de nacht voor de Wellse herberg verschenen, met zwepen knalden, zoals de goed bevoer lieden uit Nijmegen dat altijd deden. De géén kwaad vermoedende dienstbode, die nog niet naar bed was, opende de deur, maar werd terstond aan handen en voeten gebonden en met een prop in de mond ter aarde geworpen. De reeds slapende bewoners ondergingen hetzelfde lot en alles werd geplunderd. De daders heeft men nooit kunnen achterhalen. (Verhaal opgetekend door Kapelaan Janssen in 1886)

Venloosch weekblad 08-05-1869.

Meghelina Hendrica Peters-Creemers *Vierlingsbeek 30-05-1813 †Well 09-06-1898. Gehuwd op 05-11-1840 met Gerardus Jacobus Peters *Well 13-04-1800 †26-12-1868.

Gerardus was gehuwd (1) in Bergen op 04-01-1832 en weduwnaar van Maria Gertrudis (Marie Gertrude) Smits *Well 22-05-1810 †Well 30-10-1839. Dochter van Jean Smits en Anne Elisabeth Seegers,

Kinderen van Gerardus en Maria:
1 Leonardus Hubertus *Well 02-12-1832 †Afferden 28-03-1896.
2 Johannes Jacobus *Well 24-01-1835 †Well 05-08-1858.
3 Peter Antoon *Well 03-12-1836 †Well 20-02-1909
4 Henricus Franciscus *Well 11-08-1838 †Well 09-05-1839

Kinderen van Gerardus en Meghelina Hendrica:
5 Gerardus Johannes Martinus *Well 01-09-1841 †Well 28-05-1883.
6 Peter Jacobus *Well 19-09-1842 †Hommersum (Dld)13-04-1900
7 Cornelia Maria Petronella *Well 02-09-1843 †Well 06-06-1869.
8 Johannes Ludovicus *Well 12-03-1845 †Broekhuizen 25-01-1903.
9 Anna Gertrudis *Well 22-05-1846 †Wanssum 17-04-1897
10 Franciscus Hubertus *Well 04-09-1847 †Well 12-07-1925.
11 Sigbertus Antonius *Well 10-09-1849 †Well 12-01-1896.
12 Petronella Filomana Hubertina *Well 22-12-1850 †Well 22-12-1850
13 Petronella Christina Hubertina *Well 20-04-1852 †Swolgen 15-02-1912
14 Jacoba Catharina Bernardina *Well 07-03-1854 †Winternam (Dld)

Zoon nr. 8 Joannes Ludovicus Peters, was professor aan het Bisschoppelijk College te Roermond v.a. september 1869, aldaar priester gewijd 02-04-1870. Nam ontslag als leraar in april 1882, werd kapelaan te Middelaar op 30-09-1882, rector van het Ursulinenklooster te Venray in maart 1885, rector te Vaesrade onder Nuth in september 1888 en pastoor te Broekhuizen, geïnstalleerd Palmzondag 22-03-1891 en overleed aldaar 25-01-1903. Pastoor Peters heeft zich grote verdiensten verworven door zijn diepgaande studies over de onsterfelijke middeleeuwse theoloog Thomas van Kempen (Kempis). Van Peters zijn hand verschenen verschillende artikelen in „De Katholiek”, die getuigenis afleggen van zijn degelijke kennis op dit gebied. Ook verscheen van hem een vertaling van De Imitatione Christi uit 1425. De Nederlandse versie „De Navolging van Christus”, wordt hoog geroemd.

Zoon Frans, nr. 10 uit het tweede huwelijk, nam de Grote Waaij in 1893 van zijn moeder over.

De zoon van Peter Antoon, nr. 3 uit het eerste huwelijk, was Gerard Peters, rentmeester van kasteel Well en van 1904-1918 burgemeester van de gemeente Bergen (Limburg)

De oudste zoon Leonardus is op 28-03-1896 gestorven.

Zoon Ludovicus plaatste de overlijdens advertentie van moeder Peters. Hij was destijds pastoor in Broekhuizen.

Uit de krant van 08-04-1893.

Petronella Christina Hubertina Peters *Well 20-04-1852 †Grubbenvorst 15-02-1912.

Dochter van bovenstaande moeder Peters-Cremers.

Anna Gertrudis trouwde op 30-10-1872 in Wanssum met Gerardus Wilhelmus Hubertus (Gerard) Tax.
Het kerkelijk huwelijk vond plaats op 05-11-1872.
Gerard Tax *Well 13-03-1832 †Wanssum 16-02-1890, zoon van Engelbertus Tax en Johanna Maria Elisabeth (Maria) de Rijck. Gerard was weduwnaar van Johanna Maria Beckers (1815-1872), met wie hij trouwde op 17-07-1852 in Bergen (L).

1901 zilveren bruiloft. Het gezin Frans Peters-Peeters. v.l.n.r. Gérard (trouwde op 02-05-1913 met Elisabeth Derks) - Maria (trouwde op 14-11-1904 met onderwijzer Piet Arts) - Jan (later Pater Canutus}.

Ze waren vanuit Hoeve / Veerhuis 'de Bekerstaaij' in Vierlingsbeek in 1893 naar Well gekomen waar Frans de Grote Waaij van zijn moeder overnam. Franciscus Hubertus Peters (Bierbrouwer) *Well 04-09-1846 †Well 12-07-1925 was op 13-05-1876 getrouwd met Johanna Christina Peeters *Vierlingsbeek 02-01-1844 †Kevelaer (Klöster) 03-08-1903. Johanna Christina Peeters was een tante van Phine Franssen-Peeters

Het Armbestuur Horst had de Grote Waaij in 1907 gekocht van Frans Peters. Theologiestudent Jan en zijn vader vonden een nieuw thuis bij zijn zus Maria Arts-Peters. Zijn bijnaam 'Jan van de Waey' bleef hij altijd houden.

Nieuwe Venlosche courant 20-04-1918

Nieuwe Venlosche courant 18-05-1918

Nieuwe Venlosche courant 30-05-1918

Vervolg: Zij behoorde oudtijds aan de baronnen van Oeijen, van Venlo, die als wapenschild een heraldische lelie, omgeven door vijf keelen bollen op zilveren veld voeren en thans nog in eene zijlinie bestaan.
Later in de 18e eeuw kwam de Wey aan de baronnen van Kriekenbeek, van wie het de familie Peters kochten, die het publiek veilde.
Op een warmen zomerdag van het jaar 1727 sloeg de bliksem er twee mannen dood, Jacobus Coppis en Petrus Wolters. De schuur brandde mede af. Op 6 Mei 1869 werden schuur en brouwerij weer door het hemelvuur aangeslagen.
Onder de statige Weyerlinden hield Baron van Scherpenzeel in de woelige jaren van den Duitschen bond in 1848 zijn voordrachten om de Wellsche boeren en burgers te bewerken. Baron van Scherpenzeel was een woelwater eerste klasse, afgevaardigde te Frankfort, die gaarne gezien had, dat Limburg bij Duitschland werd getrokken. Toen de eindvergadering te Roermond gehouden werd, had hij het daar zoo ver gebracht, dat verschillende burgers al een Duitsche vlag klaar hadden, om uit te hangen. Zij wachtten daarmede in het café de Beurs en zonden een valsch briefje naar het stadhuis, onderteekend door Van Scherpenzeel, om te vragen of ze de vlag mochten komen uithangen, omdat Limburg Duitsch verklaard was. Het gemeentebestuur gaf echter "den verstandigen raad te wachten, tot er officieel bericht kwam. En dat klonk den anderen dag heel anders- Limburg bleef bij Nederland ten spijt van alle Duitschers en Belgen.
Van de Weij af liep vroeger een mooie allee van dennen achter den molen van het Knikkerdorp naar de Loij. Deze is met veel ander mooi hout door sloopershand gevallen.

Uit een verhaal van A.F. van Beurden in de Nieuwe Venlosche Courant 21-07-1927

Zoals al boven aan deze pagina vermeld: In het jaar 1500 was Peter van Beringen eigenaar, die het koopt van de Wellse kasteelheer. In 1599 is sprake van de Grote Waaij met als eigenaar Willem van Oeyen.

Het jaartal 1662 op bovenstaande muurschildering is dan ook niet het jaar waarin de eerste boerderij met die naam gebouwd is. Er is dan nog geen Rijksweg en de boerderij ligt aan de andere (zuid)kant van de toenmalige hoofdweg: de Postweg, die het traject van de huidige Schepersweg volgde en aansloot op de Knikkerdorpweg ter hoogte van huisnummer 6. Het oude gebouwencomplex ligt nu vlak aan de Rijksweg / Kevelaarsedijk en heeft in de loop der jaren al veel veranderingen ondergaan. Het is later omgebouwd tot een klassiek horecapand.

Vroeger was het een "deftige huizinge" van adelijke families, zoals kapelaan M.J. Janssen van Well in de Maasgouw van 1886 schrijft. Aan dit artikel ontlenen we de volgende gegevens over "De Grote Waai" of ook wel kortweg "De Waai" genoemd. Oudtijds kwamen ook de volgende namen voor: "Hof ter Waaijen", "de Waaije", "de groëte Waijsen Hof" en "De Waije".

Kadasterkaart uit 1821, de huidige Rijksweg bestond nog niet. Hier is sprake van 'Groote Weijde' en links ligt de 'Kleijn Weijde".

Rechts op de kaart is Chemin de Well te lezen, (Pad van Well). Dit pad kruiste de Postweg die achter de Waaij liep. Chemin de Well ging over in de weg naar Kevelaer, nu Kevelaarsedijk genoemd. Dit was vanaf het Wellse veer de bedevaartroute. Ook op kadastrale leggers staat Groote Weij en Groote Weijde. De naam verandert pas eind 19e eeuw in Groote Waaij.

"Groote Waai" met rechts de beugelbaan.

De landhoeve:

'De Waaijenhof werd dus al genoemd in 1500 en 1599. De Grote Waaij was in vroeger jaren ook in gebruik als logement, waar voerlieden met hun paarden konden overnachten.

Leonardus Peters, geboren 08-08-1769 te Wanssum, kocht na de Franse tijd 'De Groote Waaij'. Tot in 1907 bleef dit het stamhuis in bezit van de familie Peters.

Foute benaming?

Veel mensen weten niet eens dat de weg die onder de Koninginnebrug door loopt een naam heeft. Er is nergens een straatbordje, alleen op geografische kaarten is de naam terug te vinden. Maar Gerard Peters zou zich omdraaien in zijn graf als hij wist dat de gemeente Bergen de weg vanaf de splitsing Grotestraat (bij de brug) via de Mariakapel naar de Rijksweg officieel de naam 'Weideweg" heeft gegeven in plaats van b.v. Waaijseweg. In het Wellse dialect wordt deze weg tegenwoordig de Wèjsestraot (Waaijsestraat) genoemd. Op de eerste kadasterkaart van 1821 wordt de weg aangeduid als: chemin de Well à Kevelaer (weg van Well naar Kevelaer). Op die van 1882: weg naar Kevelaer. Het lijkt erop dat de weg geen officiële naam had, maar er zal in de volksmond ook destijds wel een naam aan gegeven zijn.

ca. 1910. Paula Jenneskens heeft Bombarie bier geserveerd aan haar gasten.

Verdere bewoners:

In 1888 werd De Grote Waaij gepacht door de familie Jenneskens, die hier drie generaties lang heeft gewoond. Het echtpaar Theodorus Hubertus Jenneskens en Maria Louisa Huberdina Henckens woonde met hun 8 kinderen in Wanssum. Op 30-05-1888 verhuisde het gezin - inclusief de moeder van Theodorus, Johanna Jenneskens Daemen - naar Well, naar deze boerderij die tevens brouwerij was. De twee jongste kinderen, Paula en Frans, werden in Well geboren.

Theodorus had zes zoons die van hun vader leerden wat hard werken was. Ze gingen met vader mee naar een aangekocht perceel woeste grond in het Wellsmeer om daar te ontginnen. Daarin zijn ze goed geslaagd want uit de inventarisatie bij de deling bleek, dat de grond die bij de "Groote Weide" hoorde, - samen met de ontgonnen grond - een oppervlakte van 140 ha. bestreek. De veestapel bestond uit 22 koeien en 6 paarden. Zoon Sef Jenneskens en zijn vrouw Tilla Pennings kochten de Grote Waaij op 6 juni 1918 van het Burgerlijk Armbestuur der gemeente Horst dat destijds eigenaar was. Het Armbestuur Horst had het pand in 1907 gekocht van Frans Peters.

Aan het begin van WOII was het complex alleen nog in gebruik als boerderij. Zijn vader Theodorus was al lang geleden in 1915 gestorven en Sef Jenneskens werd na zijn dood opgevolgd door zoon Louis. Hij verkreeg het pand uit de erflatingschap en werd eigenaar op 26 juni 1951.

Rechts Jozef (Sef) Jenneskens met naast zich zijn jongste zus Paula (1888-1975) daarnaast zijn jongste broer Frans (1892-1981) en links Frans Zegers.

Frans emigreerde later naar de USA. Paula trouwde op 06-11-1916 met de bakker Gerardus Jacobus Berkens. Sef trouwde op17-04-1917 met Tilla Pennings uit Kessel.

Op de achtergrond de beugelbaan van "de Groote Waaij" waar het met name zondagsmiddags druk was en veel jongelui uit Well de beugelsport beoefenden.

De bierbrouwerij:

De bierbrouwerij, die hier was gevestigd, was in bedrijf tot 1923 en ook in de herberg kon men terecht tot 1929. Men brouwde het merk Bombarie bier. In 1926 met de overstroming van de Maas werd er een dijk aangelegd op de Schepersweg tot voorbij de schuur van de Grote Waaij. Hier bleef het woonhuis nog maar net droog, maar de kelder stond vol tot aan het plafond.

In deze grote ruime gebouwen was de brouwerij gevestigd.

De gebouwen waren in carrévorm geplaatst met als centrum de binnenplaats, die zo ruim was dat er grote bomen konden groeien.

Gedeelte uit het verslag van de gemeenteraadsvergadering in de krant van 02-07-1935

Met het Heiligen huisje wordt de Maria kapel bedoeld.

In deze vleugel waren de stallen ondergebracht.

Uit de krant van 23-01-1939

Ansicht uit de jaren 1950. Boerderij "De Groeëte Wèj", zoals men ze in Well noemde.

Horeca:

In 1962 verkocht Louis Jenneskens zijn oude Frankische boerderij met vier machtige vleugels rond de binnenplaats. Het complex werd aangekocht door horeca man Hub Timmermans uit Gennep en het zou een nieuwe bestemming krijgen. Timmermans liet de lindebomen voor het huis door Louis Jenneskens en Kobus Swemers omzagen. De gebouwen werden grondig gerenoveerd en er kwam een Café-Restaurant-Bar in. De exploitant werd H.J.M. Janssen (voorheen hotel de Wereld in Wageningen).
Daarna werd het een Auberge van familie van den Boer. Hub Timmermans heeft het pand in december 1969 doorverkocht aan Aad en Addy Sprinkhuyzen.
Hierna in 1994 waren het Stephan Neijenhuis, die als chef-restaurant al 23 jaar in de Grote Waaij werkte en de in Well woonachtige Marian Rademaker die de exploitatie overnemen. Marian kende de Grote Waaij als gast en ging o.a. voor de boekhouding, marketing en PR zorgen. Het gezin Neijenhuis kwam vanuit Nieuw Bergen in de Grote Waaij wonen. In 2010 hebben de eigenaren Stephan & Nellie Neijenhuis met zoon Yanto, het Hotel Restaurant veranderd in: Bed & Breakfast - Gasterij - Feesterij. In 2021 verkochten ook zij het pand.

1962. Links de zuidvleugel die als eerste verbouwd werd voor horeca doeleinden. Architect van de verbouwing was P. Lenssen uit Venlo en de aannemer H. Rutten uit Arcen.

De plannen zijn dat de westelijke vleugel gaat dienen voor paardenstallingen ten dienste van ruiters die ritten willen maken in de natuur. Hier bevindt zich ook het oude bakhuis.

1962. De vorige eigenaar, landbouwer Louis Jenneskens, bekijkt de voortgang op de binnenplaats.

Rioolproblemen op de binnenplaats werden opgelost en gecamoufleerd met een waterput in oude stijl.

De Grote Waaij wordt weer een veelzijdige pleisterplaats.

De Grote Waaij heeft voor een deel al een nieuw aanzien gekregen en behield een eigen karakter. Het vormt een aanwinst in de horeca sector van Noord-Limburg.

Café - Restaurant - Bar de Grote Waaij ten tijde van H. Janssen.

Een blik in de keuken van Auberge van den Boer in 1965

Loes Smits uit de Grotestraat was destijds werkzaam bij de Auberge van den Boer.

Loes Smits als oppas met Sandra en Noud van den Boer, die in deze "Wellse periode" geboren werden.

Noud van den Boer zwaaide later als vierde generatie de scepter over het catering - familiebedrijf 'Maison van den Boer' in Vegchel.

Joke van den Boer-Slingerland aan het werk in de bediening.

Interieur Auberge van den Boer.

Ansichtkaart Auberge van den Boer. Ze lieten een muurschildering van een brouwerijwagen vol biervaten getrokken door een paard aanbrengen op de zijgevel van de schuur aan de Rijksweg.

Branden:

Ook wordt melding gemaakt van enkele grote branden, die de gebouwen gedeeltelijk hebben verwoest. Dit gebeurde o.a in 1727, 1869, 1937 en 1966.

Na de brand van 04-06-1966 is men begonnen met een grote renovatie en kreeg het pand het huidige aanzien.

De nieuwe Limburger (Van onze verslaggever) WELL— Een felle brand bracht zaterdagmiddag enkele tonnen schade toe aan restaurant „Auberge Van De Boer”, beter bekend onder de naam „De Grote Waay” aan de Rijksweg in het Noord-Limburgse Well. Het vuur, dat op de bovenverdieping ontstond, werd omstreeks 14.30 uur ontdekt. De gasten, die zich op dat moment in het restaurant bevonden, maakten zich behulpzaam bij het naar buiten slepen van het meubilair Spoedig na de ontdekking brandde het dak van het restaurant als een fakkel. Tien minuten later arriveerde de vrijwillige brandweer van Bergen met 15 man en al haar materieel. De brand trok enorm veel bekijks. De Bergense Rijkspolitie moest het verkeer op de drukke Rijksweg in goede banen leiden, omdat nieuwsgierige automobilisten opstoppingen veroorzaakten. Tegen 16 uur hadden de Bergense spuitgasten het vuur bedwongen. De bovenverdieping van het restaurant brandde geheel uit. Als gevolg van de waterschade is het restaurant zelf ook onbruikbaar geworden. Dank zij het kordate optreden van de vrijwillige brandweerploeg kon de woning van de eigenaar, die aan het restaurant is vast gebouwd, en waar zich de keuken van de auberge bevindt, worden gespaard. Ook de aangrenzende manege met paardenstal werden niet door het vuur aangetast. Het bedrijf is tegen brandschatte verzekerd. De vermoedelijke oorzaak van de brand is een bolglazen dakraam dat waarschijnlijk als brandglas werkte en de boven het restaurant gelegen personeelsverdieping in brand zette. Door de felle zonnestraling is naar men veronderstelt een sierkleedje dat onder het dakraam op een tafeltje lag, in brand geraakt.

Krantenberichten van 06-06-1966

De Grote Waaij in 1968, weer opgeknapt en beschilderd na de brand van 1966.

Auberge de Grote Waaij in de tijd dat familie Aad Sprinkhuyzen het horeca pand runde.

VVD'er Aad Sprinkhuyzen was een aantal jaren raadslid in de gemeente Bergen en kreeg in april 1978 op de Grote Waaij bezoek van Vicepremier Hans Wiegel.

Auberge De Grote Waaij op een ansichtkaart in de jaren '70

Uit de Telegraaf van 11-11-1982

Limburgs Dagblad 08-05-1992

1994. Aad Sprinkhuyzen werd na 25 jaar als eigenaar van de Grote Waaij door collega's 'de peetvader' van de Noordlimburgse horecabranche genoemd. In 1994 werd hij door vrienden en fans verrast met een heimelijk klaargemaakt diner in zijn eigen zaak. Ook kreeg hij een passend cadeau: behalve een geschenk onder couvert een fraaie karaf. Bij dit feest kondigde hij aan dat hij wilde stoppen en hij zag zijn chef-restaurant Stephan Neijenhuis als zijn opvolger.

De nieuwe eigenaar Stefan Neijenhuis werkte al meer dan 23 jaar in de Grote Waaij.

De Grote Waay met Neijenhuis.

De eigenaren Stephan & Nellie Neijenhuis hebben het Hotel Restaurant anno 2010 veranderd in: Bed & Breakfast - Gasterij - Feesterij "De Grote Waaij".

Het Bombarie Bier is anno 2012 weer terug op de plaats waar het ooit is gebrouwen. Het receptuur is nauwelijks aangepast en mede dankzij Brouwerij de Raaf te Heumen is het weer mogelijk om te genieten van een Heerlijk Bombarie Pils en ook een donkere variant, die kruidiger en zwaarder is.

De historie wordt sinds midden jaren 1960 uitgebeeld op de zijgevel aan de kant van de Rijksweg. Stephan Neijenhuis liet de beschildering eind jaren 1990 restaureren voor een bedrag van ƒ4000,-

Op 30-07-2020 kwam het pand te koop.

In het najaar van 2020 was er in de gemeente Bergen veel ophef en weerstand toen een ultra-conservatief religieus genoodschap plannen had om zich hier te vestigen. De gemeente wijzigde het bestemmingsplan horeca niet en de koop ging niet door.

Per 1 mei 2021 werd het pand verkocht aan Paul Bax en Chantal Theunissen uit Venlo. Zij begonnen hier een inspiratiehuis en leefstijlhotel en noemen hun bedrijf 'A Casa Nostra'. De naam Grote Waaij verdween, maar het pand wordt in de volksmond nog steeds zo genoemd.