Huys Hilden - Die Hylde - de Hildert

Een kaart van 1570. "De hijlden" bij de plaats Weel, rechts boven het midden van de kaart. Tot nu toe de oudst bekende kaart met De Hildert erop.

 "Die Hylde" op een kaart uit 1573 van de Nederlandse cartograaf Christian Sgroten.

Op deze kaart uit 1670  van het Hertogdom Cleve, wordt Huijs "De Hildert" nog "Hilden" genoemd en is het net als kasteel Well aangegeven als een adelijk huis.

In de kerkvisitatie van 1722 maakt de toenmalige pastoor Wernerus Maes gewag van De Hildert, maar het lijkt erop alsof het toen alleen nog maar een klein buurtschap betrof. Als hij het over de tienden van de kerk heeft, schrijft hij o.a.:  "Damens steghe nae die hildert" en "Op den Eijkelenboom over den wegh nae die hildert competiert den heer van Well die thiendt" en "achter jan damens hoff schietende alsoo beijde voors: thiende zijdewarts tot op die groote hildert aff (?) pilorius hooghde". In 1772 was één van de tienden der Heerlijkheid Well: het Hildertje.

Andreas van Soest was pastoor in Well van 1888 tot 1911, hij was behalve priester ook schrijver.

In het Venloosch weekblad van 02-05-1885 publiceerde hij een stuk waarvan onderstaand detail: 

We begaven wij ons op vijf honderd passen westwaarts van de Kamp naar een oord, dat in ver vervlogen eeuwen belangrijk moest heeten, en in de laatste weken weer van zich doet spreken, namelijk naar het Rooth, een uitgestrekt stuk nieuw aangelegd hoog weiland van minstens tien hectaren, dat de schatters om de al te hooge ligging en ook om de natuur van den bodem wel zeker niet in de eerste klassen der weilanden zullen geplaatst hebben. Daar lag vóór eeuwen, in den noordwestelijken hoek, het Heerengoed de Hylden, zooals het in den Atlas van Ortelius (1598) genoemd wordt. Ook op latere kaarten van het hertogdom Gelder komt het nog voor onder den naam van de Hilde. Die naam leeft hier nog voort in de Hildert, eene streek bouw- en weiland, ten noorden van het Rooth, aan de overzijde van den weg, die van den Kamp naar Maashees voert.
Alle bescheiden omtrent dit heerengoed, zelfs de namen der bewoners zijn ter plaatse onbekend.
Hechte fundamenten, eenige overblijfsels van middeleeuwsch vaatwerk, mozaïektegels en overvloedige leienscherven, dat is alles wat er van de voormalige grootheid nog overblijft. Sic transit gloria mundi.
Op deze oude heerlijkheid beproeft de tegenwoordige bezitter, de heer Herman Van Soest, boomkweeker te Lottum, den grootsten boomgaard van Limburg aan te leggen. Bijna de helft is reeds met appelboomen van een en dezelfde soort, een der fijnste van de beroemde Lottumsche kweekerijen, volgeplant.
Als deze onderneming gelukt dan zullen de Peellanders, die over Maashees en den Kamp naar Kevelaer trekken, en die nooit vruchtboomen elders zagen, dan in de tuinen en in hunne magere boomgaarden rondom de huizen, na eenige jaren wel zeggen: Hier is zeker het aardsch paradijs geweest.   A. Van Soest.

Andreas van Soest *Lottum 05-05-1829 †Gennep 16-01-1891. Hij werd pastoor te Well op 30-10-1877 en op 01-03-1888 deken van Gennep.
Boomkweker Gerard Herman van Soest was zijn broer.
Betekenis: Sic transit gloria mundi. Zo vergaat de wereldse grootsheid, Zo vergaat 's werelds roem.

In 2002 is hier, nabij de Aijerbandstraat op de Bonte Kamp in Well onderzoek gedaan, in het kader van de hoogwatergeul met een vervolg in 2004, toen er proefsleuven gemaakt zijn.

Opgravingen.

Vanaf 9 maart 2012 is er weer twee weken intensief gewerkt door archeoloog Xavier van Dijk. Samen met amateur archeologen en vrijwilligers werd er gegraven om verder aan de weet te komen, waar volgens kaarten uit de 16e en 17e eeuw "De Hildert" heeft gestaan en wat het precies was. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed vond de Hildert niet interessant genoeg om professioneel op te graven en daarom nam archeoloog van Dijk twee weken verlof. Binnen afzienbare tijd zou dit grondstuk, waar gegraven is onder water verdwijnen vanwege de watergeul die er gegraven gaat worden.

De locatie van De Hildert was bekend. Het stond namelijk op historische kaarten. Uit de opgraving bleek dat Huijs De Hildert een 16e eeuws stenen huis van adellijke allure was, met een fundering van mergel, glas-inloodramen, een leistenen dak, waterputten en grachten.

Tentoonstelling in gemeentehuis te Nieuw Bergen 

De gemeente Bergen had de vondsten tijdelijk in bruikleen. Deze en andere archeologische vondsten uit Maaspark Well waren in januari en februari 2017 te bezichtigen in het gemeentehuis. Te zien waren o.a. een kompleet scharnier van een kast of deur, een deel van een bronzen lepel, een sleutel en enkele vloertegels. En een kogel die doet vermoeden dat het Huijs tijdens de Tachtigjarige oorlog (1568-1648) werd verwoest. Het is nooit meer herbouwd. 

Er zijn mergelsteen- en baksteenfunderingen blootgelegd van een vierkant gebouw van 8 bij 8 meter dat dateert uit de vroege 14de eeuw. Daarnaast zijn er vloertegels, dakleien, grachten en waterputten gevonden.

De mergelstenen fundering  geeft duidelijk de omtrek van een gebouw aan, terwijl het gevonden scherfmateriaal van een kruikje, een deftig drinkglas en mooi geglazuurde stukken haard- en vloertegels duiden op bewoning door deftige lieden. En dat was adel, doceert van Dijk. Nu we gezien hebben dat de oudste vondsten stammen uit ca.1300 en het jongste aardewerk uit de 17e eeuw, ligt de conclusie voor de hand, dat "De Hildert" zo'n drie eeuwen bewoond moet zijn geweest.

Verder is er nog de vondst van een halve kanonskogel en een zilveren munt te melden. Deze munt stamt uit het begin van de 14e eeuw, de tijd van de Franse Koning Filips IV de Schone, een mooie gave munt met een versierde rand van Franse lelies.

Bijgebouwen:

Op het terrein trof de archeoloog twee waterputten en een beerput aan. Niet onbelangrijk, omdat die hun inhoud eeuwenlang beschermden. Zo bevatten de putten onder meer een vergulde sleutel en een met gouddraad doorregen houten kom.

Er is een put opgegraven, geen houten put, zoals op andere plaatsen in de regio, maar een put met wel een houten bodem, een soort karwiel, maar verder opgetrokken uit mergelblokken met ruimte voor het doorlaten van kwelwater. Dus niet met mortel verbonden.

Lezing & boekpresentatie:

De lezing van Xavier van Dijk, ondersteund door een fotopresentatie, werd op 4 februari 2015 door het aanwezige publiek in de Buun zeer enthousiast ontvangen.

Wat de bodem prijsgaf, was interessant. Het bleek uiteindelijk om een adellijk huis te gaan. Van Dijk heeft nu zijn archeologisch en historisch onderzoek afgerond en het resultaat beschreven in een maar liefst 356 pagina’s tellend, rijkelijk geïllustreerd boek. Het is vooralsnog in een beperkte oplage van 25 stuks verschenen. RAAP Archeologisch Adviesbureau, werkgever van Xavier van Dijk, heeft daarbij belangeloos hulp aangeboden. Maandag 20 oktober 2014 kreeg burgemeester Manon Pelzer van de gemeente Bergen, als dank voor de steun van de gemeente aan het project, een exemplaar aangeboden door archeoloog van Dijk. Ook is een van de exemplaren aangeboden aan de provinciaal archeologe, mevrouw Karianne Winthagen, die erg enthousiast was over het resultaat en aangaf hier wellicht nog een vervolg aan te geven. 

N.a.v. de opgravingen heeft de Venraynaar Sjef Beerkens twee schilderijen gemaakt.  Hij is vrijwilliger van de Archeologische Werkgroep Venray en werkte mee aan de opgravingen. Zo zouden  de voor- en achterkant van Huys de Hildert er mogelijk uit hebben gezien.

Nabij de Aijerbandstraat aan de onverharde Kemppestraat ligt de plaats waar gegraven werd in 2012.

Het boek 'Huys de Hildert' is in digitale versie gratis te downloaden, klik HIER voor het PDF.