Zoek

Archief gemeente Bergen, beschreven in 1892

Vóór de Fransche overheersching bestond de tegenwoordige Limburgsche gemeente Bergen aan den Rechter Maasoever uit drie afzonderlijke heerlijkheden:
1. de heerlijkheid Well-Bergen bestaande uit de parochiën Well en Bergen waaronder het gehucht Aijen;
2. de heerlijkheid Afferden met het slot Blijenbeek en de buurtschap Heukelum;
3. de heerlijkheid Heyen ressorteerende onder 't land van Kleef.


Al deze dorpen werden ten jare 1800 tot ééne enkele mairie Bergen vereenigd, onder het canton Goch, arrondissement Kleef, departement der Roer. In 1815 werd Bergen bij de Nederlandsche Provincie Limburg gevoegd, en gebracht onder het vredegerecht Horst, arrondissement Boermond, waaronder het ook gedurende het Belgisch Bewind gebleven is:


Het oud-archief der heerlijkheid Well-Bergen werd tusschen de jaren 1788 en 1790 door den destijds te Well wonenden scholtis in orde gebracht en geïnventariseerd, en dat ter gelegenheid van een proces waarin de gemeente scheen gewikkeld te worden. De oude gemeenterekeningen werden gesorteerd en in bundels vergaard, andere stukken en documenten, deels genomen uit de dossiers der processen, deels uit ambtsbrieven, schattingen, verhooren en kerkelijke berichten werden veelal zonder juist bijeen te behooren, in genummerde pakken bijeengebonden en het getal dier bescheiden met letters aangegeven.
 Eenige dezer pakken zijn van hun omslag ontdaan, en hun inhoud is daardoor verloren of onder andere papieren verspreid zoodat het juiste aantal niet nauwkeurig meer te onderscheiden is, enkele zijn nog in goeden staat zooals ze oorspronkelijk op het Register geboekt waren.
 Dit register is, ondanks vele nasporingen nog niet ontdekt.
 De man, welke toenmaals dezen dienst aan de gemeente bewees was de Geldersche Justizcommissaris Jan Arnold Antoon Haffmans, bezitter van het huis Oyen onder Broekhuizenvorst, sedert 1785 schout van Geysteren on Oostrum en tot 1793 scholtis der heerlijkheid Well-Bergen.
 Hij overleed als lid der Provinciale Staten van Limburg, griffier van het vredegerecht en schout van Horst, te dier plaatse den 16 Feb. 1823 in den ouderdom van 64 jaren. Hij was de grootvader van den tegenwoordigen welbekenden afgevaardigde ter 2e Kamer Mr. Leopold Haffmans.
 Behalve de pastoreele registers der vier parochiën bestaat het oud archief der gemeente Bergen schier uitsluitend uit stukken afkomstig van de vrijheerlijkheid Well-Bergen.
 Afferden levert slechts enkele bescheiden nl. een meetboek met gemeenterekeningen, de afdeeling Heijen is alleen vertegenwoordigd door eenige gemeenterekeningen voor het Fransche tijdperk.

Het archief sedert den Franschen tijd werd in 1836 geïnventariseerd door den toenmaligen gemeente secretaris Martin Beckers, om alles gereedelijk aan zijn opvolger, den Bergenschen schoolmeester Peter Huygen te kunnen overhandigen. Een en ander geschiedde vooral op voorbeeld en aanwakkering van den in dat jaar aftredenden burgemeester Peter Wilhelm baron de Liedel de Well.
 Hij rangschikte de stukken onder verschillende titels, zooais: Burgerlijke Stand, Nationale Militie, Kadaster, Gemeenteschuld, Gemeentegoederen, Comptabiliteit, Personeel, Deliberatien van den Gemeenteraad enz. Zoo werden de oude Pastoreele Registers door hem gemerkt J(nventaris) n° 1 - 8, de meetboeken J ns 485-488. Iedere afdeeling werd op een inventaris geboekt en van numeros voorzien.
 Bij een brand die ten jare 1831 het dorp Well teisterde, werd ook de woning van den secretaris een prooi der vlammen maar werden nog inderhaast de boeken van den Burgerlijken Stand en andere gered. Eén register, nl. dat van 1810 draagt nochtans de duidelijke sporen van den vuurgloed, daar het op vele plaatsen gedeeltelijk verkoold en daar onleesbaar geworden is.
 Martinus Beckers werd den 5 Sept. 1786 te Well geboren, en raadslid zijnde den 2 Aug. 1819 tot secretaris benoemd, waarbij hij tevens den post van gemeente-ontvanger bekleedde. Bij wijziging der wetten in den Belgischen tijd, waarbij die gecombineerde betrekkingen op meerdere plaatsen verboden werden, legde hij ten jare 1836 het secretarisambt neder, om tot schier in zijnen laatsten levenstijd met nauwgezetheid te fongeeren. Hij overleed te Well als 94 jarig grijsaard den 29 Octob. 1880.
Eere dus aan die beambten voor hunnen bewezen arbeid!